Nguồn: BBC Tiếng Việt

Ngày đăng: 2023-06-26

Các biện pháp an ninh khẩn cấp vẫn được triển khai tại Moscow, sau một cuộc nổi dậy của lính đánh thuê Wagner làm lung lay vị thế của Tổng thống Nga.

Nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ.

Trong 24 giờ đáng kinh ngạc, Vladimir Putin đối mặt với thách thức lớn nhất đối với quyền lực của mình kể từ khi lên nắm quyền hai thập kỷ trước. Trong khi các nguy cơ trước mắt có vẻ đã được kiềm chế, các chuyên gia Nga nói rằng Putin trông không có vẻ gì là tự tin, thay vì thế khá 'bầm dập'.

Ông Putin đã nói về sự phản bội trong bài phát biểu gay gắt trên truyền hình quốc gia sáng thứ Bảy, cáo buộc lãnh đạo nhóm Wagner, ông Yevgeny Prigozhin, là 'đâm sau lưng' và phản quốc.

Tổng thống Nga không xuất hiện trước công chúng kể từ đó, và không có bài phát biểu nào được lên kế hoạch trong tương lai gần. Trong một cuộc phỏng vấn đã thu sẵn trên truyền hình nhà nước vào Chủ Nhật - có vẻ như được thực hiện trước cuộc nổi dậy - ông Putin nói ông tự tin vào tiến triển trong cuộc chiến ở Ukraine.

Các biện pháp an ninh chống khủng bố vẫn được triển khai ở Moscow, nhưng không rõ hiện Tổng thống Putin có ở thủ đô hay không.

Một số nguồn tin dự đoán rằng ông Putin sẽ chỉ trích hoặc quân đội ở Ukraine, hoặc những người ở Nga đã không ủng hộ ông.

Thành viên Nghị viện châu Âu người Ba Lan Radek Sikorski nói với BBC rằng nhà lãnh đạo Nga 'có thể sẽ thanh trừng những người mà ông ta cho là dao động', có nghĩa là chế độ của ông ta sẽ trở nên "độc tài hơn và tàn bạo hơn".

Người đứng sau cuộc nổi dậy, ông Yevgeny Prigozhin, là một người tự do. Bất chấp việc ông cố gắng lật đổ lãnh đạo quân sự Nga, các cáo buộc ông tham gia vào cuộc binh biến có vũ trang đã bị bãi bỏ. Nhưng chúng ta không biết mọi chi tiết của thỏa thuận giữa Kremlin và Wagner.

Các nhà phân tích người Nga không dự đoán Prigozhin sẽ lặng lẽ biến mất trong bóng đêm.

Thủ lĩnh nhóm lính đánh thuê - vốn là một 'lãnh đạo bù nhìn' rất có tiếng nói đối với hàng ngàn binh lính ở Ukraine - cũng là một nhân vật quan trọng đối với Tổng thống Putin, hoạt động dưới bóng của ông Putin trong một thời gian dài.

Nga: Vladimir Putin đối mặt thời khắc 'rất nguy hiểm' trong hơn hai thập kỷ cầm quyền

Ông ta đã dành nhiều năm thực hiện những công việc bẩn thỉu cho điện Kremlin, từ chiến đấu ở Syria cho tới chiến đấu ở Ukraine năm 2014, khi Nga sát nhập Crimea.

Nhưng sau khi thách thức quyền lực của ông Putin - và sau một số lập luận làm bẽ mặt nhà lãnh đạo Nga - các câu hỏi về việc cái gì đảm bảo cho an ninh của ông ta, và vai trò của ông ta trong thời gian tới, vẫn chưa được trả lời.

Các nhà quan sát đặt câu hỏi rằng lãnh đạo Belarus, ông Alexander Lukashenko, có khả năng kiểm soát Prigozhin tới đâu - nếu thay vì thế ông đến Minsk - và, đội quân của Wagner có nên đi theo ông, và họ sẽ gây ra mối đe dọa nào cho Nga, Belarus và Ukraine.

Trước cuộc nổi dậy có vũ trang đáng kinh ngạc này, hàng chục ngàn lính đánh thuê của nhóm Wagner đóng một vai trò quan trọng trong cuộc chiến tranh của Putin tại Ukraine. Nhưng những ngày tháng mà quân của Wagner đóng vai trò độc lập đã đi tới hồi kết.

Prigozhin và quân của ông ta đã chống lại áp lực buộc họ trở thành một bộ phận của Bộ Quốc phòng Nga - và sự bất bình này được coi là nhân tố chính biến mối ác cảm truyền kiếp này thành cuộc nổi loạn.

Nhưng khi cuộc nổi loạn ngắn ngủi chấm dứt - và Prigozhin hiện có vẻ như đang chuẩn bị lưu vong - nhiều người đặt ra câu hỏi vậy nhóm lính của ông ta sẽ làm gì.

Các cáo buộc đối với những người tham gia cuộc nổi loạn này đã được bãi bỏ. Video trên mạng xã hội cho thấy quân đội của Wagner rời thành phố Rostov-on-Don, nơi họ đã kiểm soát các căn cứ quân sự. Thủ hiến của Voronezh, nơi nằm giữa Rostov và Moscow, nói rằng quân của Wagner cũng đang rời khu vực này.

Tuy nhiên, không rõ họ sẽ đơn giản hợp tác và bị sáp nhập vào quân đội Nga - hay liệu lính Nga có sẵn sàng chiến đấu cùng họ hay không?

Và họ có đơn giản là quay lại chiến đấu trong những vùng chiến sự hiện nay tại Ukraine, như truyền thông nhà nước Nga gợi ý? Một số nhà phân tích lo ngại rằng các chiến binh có thể theo Prigozhin đi về phía Tây nếu ông ta tới Belarus - nơi gần nhất mà Nga có thể tấn công thủ đô Kyiv của Ukraine.

Nhóm Wagner đã cung cấp một trong số những đội quân thành công đáng kinh ngạc nhất trong cuộc chiến tại Ukraine, dù rất nhiều trong số các binh lính của nhóm được tuyển từ các nhà tù, bị dụ dỗ bằng lời hứa được trả tự do nếu họ chiến đấu ở tiền tuyến. Chẳng hạn, họ đã tham gia trực tiếp trong trận chiến của Nga chiếm thành phố Bakhmut.

Nga khẳng định cuộc nổi loạn không tác động gì tới các chiến dịch quân sự ở Ukraine cho tới nay. Tuy nhiên, hẳn quân đội Nga sẽ nghe được cái gì đang diễn ra và tin này có thể khiến họ mất tinh thần. Một số ý kiến cho rằng có thể có giao tranh giữa các đơn vị kẻ thù của nhau trong những ngày tới, phụ thuộc vào các hậu quả để lại của cuộc nổi loạn tại Nga hôm thứ Bảy.

Tại Ukraine, thêm vào lo ngại về nguy cơ Nga có thể leo thang chiến tranh, các lãnh đạo quân sự sẽ tìm kiếm các cơ hội từ sự bất ổn này.

Quân đội của Kyiv đã tiến hành một chiến dịch phản công để lấy lại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng và tin rằng sự bất ổn tại Nga cho họ 'một cơ hội'.

Một cựu đại sứ Mỹ tại Ukraine, Bill Taylor, nói với BBC rằng quân đội Ukraine hiện đang ở trong 'một vị thế tốt' để khai thác điểm yếu chiến thuật vốn bị phơi bày sau cuộc bạo động bất ngờ của nhóm Wagner.

Trong khi cuộc nổi loạn của Prigozhin có vẻ đánh vào sự mất cảnh giác của Kremlin, cơ quan gián điệp Mỹ đã nhận biết các dấu hiệu cho thấy ông ta đang lên kế hoạch hành động, và đã báo cáo cho Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng các lãnh đạo chủ chốt của quốc hội, theo truyền thông Mỹ.

Cơ quan gián điệp Mỹ phát hiện rằng lãnh đạo nhóm lính đánh thuê đã tập trung vũ khí, đạn dược và các trang thiết bị khác gần biên giới Nga, theo CNN.

Theo New York Times, Tổng thống Mỹ Biden đã trao đi đổi với lãnh đạo Pháp, Đức và Anh do lo ngại rằng sự kiểm soát của Putin đối với kho vũ khí hạt nhân rộng lớn của Nga có thể bị ảnh hưởng trong bối cảnh hỗn loạn.

Các lãnh đạo tình báo Mỹ đã theo dõi mối quan hệ ngày càng xấu đi giữa Prigozhin và các quan chức quốc phòng Nga suốt nhiều tháng qua. Tình báo có thể kết luận rằng đã có dấu hiệu cho thấy cuộc chiến ở Ukraine đang trở nên tồi tệ hơn cho cả Wagner và quân đội chính quy Nga.

Trong khi đó, Washington Post nói rằng Mỹ đã nhận thấy dấu hiệu Prigozhin lên kế hoạch hành động từ giữa tháng Sáu.

Nhân tố kích hoạt chính là một chỉ thị ngày 10/6 từ Bộ Quốc phòng Nga, yêu cầu mọi nhóm quân tình nguyện - như nhóm Wagner - ký hợp đồng với chính phủ - như vậy sẽ chính thức tiếp quản nhóm lính đánh thuê của Prigozhin.

Các quan chức nói với Washington Post rằng "có đủ dấu hiệu để có thể nói với các lãnh đạo rằng... đang có gì đó xảy ra" - nhưng vẫn chưa rõ bản chất chính xác của kế hoạch của Prigozhin là gì cho tới ngay trước khi cuộc nổi loạn nổ ra.

Tổng thống Putin cũng được tình báo riêng báo cáo rằng Prigozhin đang âm mưu gì đó, Washington Post nói. Không rõ chính xác ông Putin được báo cáo việc này khi nào, nhưng hẳn phải 'hơn 24 giờ trước', Washington Post dẫn lời một quan chức Mỹ nói hôm thứ Bảy.

Bài phát biểu của ông Putin khi cuộc khủng hoảng diễn ra được nhìn nhận như một dấu hiệu rằng ông coi mối đe dọa này nghiêm trọng thế nào và do vậy cần xuất hiện trước công chúng Nga.

"Nhiều người trong giới tinh hoa sẽ đổ lỗi cho ông Putin về thực tế rằng mọi việc đã đi quá xa và rằng đã không có phản ứng phù hợp nào từ tổng thống vào đúng thời điểm," một nhà phân tích hàng đầu của Nga, Tatiana Stanovaya, viết trên Telegram. "Vì vậy, toàn bộ câu chuyện này là một cú giáng vào lập trường của Putin."

Trong khi không dễ để rút ra kết luận về ý kiến chung của người Nga, các lãnh đạo của đất nước hẳn đã lo ngại trước cảnh người dân Nga đứng xem, vỗ tay hoan nghênh các đơn vị của Wagner tại Rostov.

Khi quân đội của Wagner rời thành phố mà họ đã giành quyền kiểm soát trong cuộc nổi loạn của mình, họ được chào đón bởi một đám đông reo hò, vỗ tay và chụp ảnh.

Tuy nhiên cần lưu ý rằng một số người dân có vẻ đã quá nóng vội lên tàu rời thành phố hôm thứ Bảy sau khi Wagner đến.

----------