Tác Giả : Sarah Rainsford

Nguồn: BBC

Ngày đăng : 2024-09-04

Tại thị trấn nhỏ vùng Kavkaz, mọi người đều mất người thân hoặc biết ai đó đã chết trong cuộc bao vây Trường số 1.

Cuộc tấn công khủng bố kéo dài do các tay súng vũ trang hạng nặng, chủ yếu đến từ Chechnya, kéo dài ba ngày.

Có 334 người chết; 186 người trong số đó là trẻ em.

Hôm nay là 20 năm kể từ khi cuộc bao vây kết thúc đột ngột với những vụ nổ kinh hoàng, nhưng tôi vẫn có thể nghe thấy tiếng than khóc của những người mẹ Beslan; nỗi đau buồn tràn ngập khắp thị trấn như những đợt sóng.

Tôi có thể hình dung ra chiếc quan tài màu trắng của Alina, 11 tuổi, được đặt ở sân trước nhà với những con búp bê được đặt cẩn thận bên cạnh em.

Và tôi sẽ luôn nhớ Rima, người đã trải qua ba ngày chen chúc trong phòng thể thao ngột ngạt của trường cùng với các cháu của bà và hàng trăm con tin khác, với những quả bom được treo lủng lẳng trên các rổ bóng rổ phía trên.

Khi đó, bà thú nhận rằng bà xấu hổ vì đã sống sót.

Khi bà và các cháu chạy được đến cửa, dưới làn đạn, họ phải trèo qua xác chết của một cậu bé.

"Thượng đế tha thứ cho chúng con vì điều đó," bà Rima cầu nguyện trong dòng nước mắt.

Năm 2004, nỗi đau của Beslan đã lan rộng khắp nước Nga và lan tỏa khắp thế giới.

Trước hết, thảm kịch này là do hàng chục người, bao gồm cả đàn ông và phụ nữ, xông vào trường học, bắn chỉ thiên và bắt hàng trăm người đang chết đứng vì kinh hoàng làm con tin.

Các tay súng đã bao vây những bà mẹ với con nhỏ cùng những chùm bóng bay trên tay, và những bé gái cài nơ trắng trên tóc. Các gia đình đang mừng ngày đầu tiên trở lại trường. Những kẻ khủng bố đã chất đầy thuốc nổ ở phòng tập thể dục và bắt đầu hành quyết những con tin nam giới.

Mùa hè năm đó, cuộc chiến tàn khốc của Vladimir Putin chống lại những người ly khai ở Chechnya - phát động bốn năm trước đó - đã lan rộng ra ngoài biên giới nước cộng hòa ở miền nam nước Nga này.

Một ngày trước cuộc bao vây Beslan, 10 người đã thiệt mạng khi một phụ nữ Chechnya tự sát bằng bom bên ngoài một ga tàu điện ngầm ở Moscow. Trước đó, những kẻ đánh bom liều chết đã đánh bom hai chiếc máy bay đang bay. Ngoài ra còn có một cuộc tấn công chết người vào một lễ hội âm nhạc.

Nhưng trong hai thập kỷ qua, đã có những câu hỏi dai dẳng, day dứt về cách ông Putin và các quan chức của ông ta xử lý vụ tấn công ở Beslan trong quyết tâm không "nhượng bộ" những kẻ khủng bố.

Họ có tìm cách đàm phán hay không?

Tại sao lại tuyên bố những kẻ tấn công không đưa ra yêu cầu chính trị nào khi chúng kêu gọi quân đội Nga rút khỏi Chechnya?

Có thể giải cứu nhiều trẻ em hơn không?

Quan trọng nhất là, tại sao lực lượng giải cứu lại từ xe tăng bắn ra và sử dụng súng phun lửa khi vẫn còn hàng trăm con tin bên trong trường học?

Đối với nhiều người, cuộc bao vây Beslan đã mang đến những bài học đầu tiên quan trọng về chủ nghĩa Putin, bao gồm cả việc ông ta sẽ không từ bất cứ điều gì để nghiền nát những kẻ thách thức.

Phải mất 20 năm ông Putin mới đến thăm tàn tích của Trường số 1.

Ngay cả khi đó, ông ta cũng không tham gia các sự kiện kỷ niệm cùng với các gia đình. Ông ta chỉ đến đó một mình cách đây hai tuần.

Một vài bức tường đổ nát của trường vẫn còn đó như một đài tưởng niệm, cuối cùng đã được được phủ bằng một tấm màn ánh vàng và treo những bức ảnh đóng khung của những người đã chết.

Ở đó, giữa phòng tập thể dục nơi các con tin từng bị giam giữ, ông Putin đã đặt hoa bên dưới một cây thánh giá bằng gỗ.

Đối với hầu hết các nhà lãnh đạo quốc gia, sẽ thật khó hiểu nếu không đến thăm địa điểm này trước đây. Đây là vụ tấn công khủng bố đẫm máu nhất từ trước đến nay tại Nga. Nhưng ông Putin luôn thích được quay phim trên máy bay chiến đấu hoặc được lính gác hộ tống hơn.

Những ngôi mộ của những đứa trẻ mà ông không thể cứu được chẳng giúp ích gì cho hình ảnh người đàn ông hành động của ông ta.

Trên thực tế, ông ta đã từng đến Beslan trước đây, nhưng hầu như không được chú ý.

Ngay sau khi cuộc bao vây chấm dứt, ông ta đã bay đến vào đêm muộn để thăm một bệnh viện. Ông ta nói với người dân Beslan rằng toàn bộ nước Nga đang để tang cùng họ nhưng đến khi mặt trời mọc, ông ta biến mất.

“Ông ấy đến quá muộn,” tôi nhớ đã nghe thấy điều này từ những gia đình đang chìm trong đau buồn khi đó. “Ông ấy nên ở lại với chúng tôi.”

Nhưng Tổng thống Putin không dám.

Bốn năm trước, một cuộc gặp gỡ trước đó với những phụ nữ đang đau buồn đã ám ảnh và khiến ông ta sợ hãi. Khi tàu ngầm Kursk bị chìm vào năm 2000, phải sau năm ngày thì ông Putin mới kết thúc kỳ nghỉ của mình và đến khi ông ta gặp những người thân của các nạn nhân, họ đã chỉ trích ông ta kịch liệt.

Vì vậy, ông Putin bắt đầu biến chuyến thăm được dàn dựng cẩn thận thành một dấu ấn của nhiệm kỳ tổng thống của mình. Chỉ có các đám đông nhỏ, được kiểm tra trước. Mọi thứ đều trong tầm kiểm soát.

Tháng trước ở Beslan, chỉ có ba bà mẹ được đưa đến gặp ông Putin.

"Đó là một hành động khủng bố kinh hoàng đã cướp đi sinh mạng của 334 người," ông Putin mô tả thảm kịch của các bà mẹ với chính họ, để quay lên truyền hình nhà nước.

"Trong số đó, 136 là trẻ em".

Những người mẹ không xuất hiện trong các cảnh quay của truyền hình vào lúc đó, nhưng chắc chắn họ đã nhăn mặt vì sai sót của ông Putin.

Bởi vì 186 trẻ em đã thiệt mạng ở Beslan.

Đó là một con số khắc sâu trong tâm trí của mọi người trong thị trấn đó. Đó là điều duy nhất bạn không thể quên.

Nhưng ông Putin không đến Beslan để bày tỏ sự cảm thông. Những người mẹ mặc đồ đen chỉ là đạo cụ.

Ông ta đã sử dụng họ để truyền đạt một thông điệp.

Hai thập kỷ trước, ông ta nhắc nhở người Nga rằng ông ta đã chiến đấu và giành chiến thắng trong cuộc chiến chống khủng bố. Bây giờ ông ta đang chiến đấu với "những kẻ tân phát xít" và một phương Tây thù địch ở Ukraine, và ông ta thề rằng ông ta cũng sẽ giành chiến thắng trong cuộc chiến đó.

Sự bóp méo và dối trá đã nằm trong sách lược của Putin năm 2004. Sau đó, giới chức đã báo cáo số lượng con tin ở Beslan thấp hơn rất nhiều.

Tôi đến thị trấn vào ngày đầu tiên của cuộc bao vây và sớm nhận ra rằng số con tin bị bắt giữ trong trường học đó gấp ba lần so với số liệu mà giới chức thừa nhận.

Mọi người dân địa phương đều nói với chúng tôi như vậy. Nhưng các phóng viên truyền hình nhà nước, theo chỉ thị, vẫn tiếp tục nói dối.

Mọi người lo sợ rằng quân đội đang chuẩn bị tấn công trường học, vì vậy chính quyền đã hạ thấp số thương vong.

Tôi thường tự hỏi điều gì sẽ xảy ra với một chính phủ ở nền dân chủ phương Tây sau một cuộc tấn công kết thúc với nhiều con tin thiệt mạng hơn là những kẻ khủng bố.

Tôi cho rằng chính phủ đó sẽ phải vật lộn để tồn tại sau cuộc điều tra chính thức, hoặc cuộc bầu cử tiếp theo.

Vladimir Putin không phải lo lắng về cả hai điều đó.

Năm 2017, Tòa án Nhân quyền châu Âu đã phán quyết rằng Nga đã không hoàn thành nghĩa vụ bảo vệ các con tin và đã sử dụng "vũ lực bừa bãi" khi cuộc bao vây chấm dứt. Vụ án được đưa ra bởi những người mẹ tuyệt vọng, đau buồn, đang tìm kiếm công lý.

Nhưng không có cuộc điều tra mới nào ở chính nước Nga. Không có quan chức cấp cao nào bị buộc phải chịu trách nhiệm.

Khi ba bà mẹ Beslan phàn nàn với Putin về điều đó vào tháng Tám, tại cuộc họp với Putin, ông ta đã tỏ ra ngạc nhiên và hứa sẽ xem xét vấn đề.

Ông ta đã có tới 20 năm để làm việc đó.

Ông ta, dù vậy, cũng đã giải quyết một vấn đề ngay sau cuộc bao vây.

Năm 2004, ông Putin tuyên bố sẽ hủy bỏ các cuộc bầu cử trực tiếp để chọn thống đốc cho các khu vực của Nga, khi tuyên bố rằng điều đó sẽ giúp cải thiện an ninh. Không có mối liên quan nào giữa quyết định này với cuộc tấn công ở Beslan.

Khi quốc hội họp để bỏ phiếu cho động thái này, các chính trị gia đối lập đã biểu tình quanh tòa nhà, cảnh báo về một chế độ độc tài đang lan rộng.

Hai thập kỷ sau, không còn phe đối lập nào nữa.

Truyền thông nhà nước đã bị chế ngự hoàn toàn. Nền dân chủ đã bị nghiền nát.

Bài học vàng mà ông Putin rút ra từ cuộc bao vây Beslan là về tăng cường kiểm soát.

----------